Metaalherkenning

Bij het begin beginnen dan maar.

In de natuur vind men zelden een metaal in zijn zuivere vorm, met uitzondering van edelmetalen. Metalen worden gedolven als een erts. Dit is een gesteente waarin een winbare concentratie van een bepaalde delfstof zit. Het metaal wordt dus onttrokken aan dat gesteente en omgezet naar de zuivere metaalvorm. Enkele voorbeelden van metaalwinning zijn de hoogovens die uit ijzererts gietijzer halen of de elektrochemische omzetting van bauxiet in aluminium.

Metaal is een zeer breed begrip want er zijn allereerst de 90 stabiele scheikundige elementen waarvan er 65 zijn gecategoriseerd als 'metalen'. Vele van deze komen niet in hun meest zuivere vorm voor en zijn daardoor niet bruikbaar voor metaalbewerking. De grote groep metalen die daar wel geschikt voor zijn, zijn onder ander; Titanium, Wolfraam, Aluminium, Vanadium, Mangaan, IJzer, Chroom, Nikkel, Zink, Molybdeen, Zirkonium, Koper,  Niobium,  Zilver, Goud en Platina. De andere materialen die uit een mix van metalen bestaat noemen we dus legeringen.

Ferro en Non-Ferro

Alle legeringen op basis van ijzer worden Ferro-metalen genoemd. De metalen die geen ijzer bevatten of waar ijzer niet het hoofdbestandsdeel is, worden Non-Ferro metalen genoemd.

Om u alvast wat op gang te helpen vind u hieronder mijn uitleg over de metalen die 'we' veelal tegenkomen in de Nederlandse bodem. Het zijn enkele eenvoudige kenmerken waar het om gaat, zoals:

• Kleur
• Massa
• Hardheid
• Breukvlak
• Magnetische eigenschappen
• Specifieke vonkenregen (metaalindustrie)
• (geen) Corrosie

In de volgende uitleg staan manieren om te bepalen met wat voor metaal u te maken heeft. Als metaalzoeker zijn diverse manieren niet aan te bevelen, daar u het voorwerp hiermee blijvend beschadigd. Toch noem ik deze manieren omdat het wel een wijze van herkenning is. 

Kleur

Aan de kleur van het object in je hand kun je vaak al snel bepalen met wat voor soort metaal je te maken hebt.  Hieronder staan de meest gangbare kleuren van de diverse metalen, en legeringen. (*)

(*) Een legering is een mengsel van metalen. Een legering kan ook wel niet-metalen bevatten. Legeringen worden geproduceerd om aan metalen de gewenste eigenschappen, zoals hardheid en smeedbaarheid te verschaffen. In de bronstijd (± 2000 - 1000 voor Chr.) wist men reeds hoe men van koper een legering kon maken die gemakkelijker te bewerken was door er tin aan toe te voegen. Deze legering heet brons.

Enkele andere legeringen zijn; 

• Messing (koper en zink)
• Witgoud (goud en palladium of nikkel)
• Roestvast staal  (ijzer en chroom, nikkel en / of mangaan, molybdeen, vanadium, titanium)
• Gietijzer (ijzer, koolstof, mangaan en silicium)

Door het toevoegen van een metaal aan een ander metaal (legeringen) kunnen, buiten de bovengenoemde hardheid en smeedbaarheid onder ander de treksterkte,  corrosiebestendigheid, rekgrens en slijtvastheid verbeterd worden.

Massa

Aan de massa / het gewicht van een voorwerp merk je al snel met welk soort materiaal je te maken hebt. Die massa wordt weer bepaald door het soortelijk gewicht. Hieronder staat het soortelijk gewicht (kg/dm3) voor een paar metalen vermeldt. 

Hardheid

Een bepaalde definitie van 'hardheid' is de volgende; "een materiaal is harder dan een ander materiaal als hiermee het andere materiaal kan worden bekrast". 

Breukvlak

Hoe een breukvlak er uit ziet kan veel vertellen over een materiaal. Als je de structuur goed bekijkt kun je herkennen of het gaat om een gietproduct of een smeedproduct. Kleur en grofkorreligheid geven dan uitsluitsel over de aard van het metaal. Goed herkenbaar is dan het onderscheid tussen grijs en wit gietijzer. Breukvlakken van 'normale' gietijzersoorten zijn allemaal grijs. 

Magnetische eigenschappen

De meest eenvoudige test die er is, is de magneettest. Een metaalsoortverdeling is onder andere metalen die wel magnetisch zijn, en metalen die niet magnetisch zijn. Hiervoor hoeft u alleen maar een kleine magneet bij u te hebben tijdens het metaal zoeken. 

Specifieke vonkenregen

Ook dit is niet een aan te raden methode om de metaalsoort te bepalen bij uw vondsten. Het gaat hierbij om het wel of niet afgeven van vonken tijdens het metaal slijpen. Niet ijzer metalen geven bij het slijpen geen vonk, waarbij Nikkel een uitzondering is die hele kleine rode vonkjes afgeeft. Verder vormen de staalsoorten zeer karakteristieke vonken. Aan de kleur en vorm van deze vonkenregens kunnen een inschatting worden gemaakt over de samenstelling van het soort staal. Ook hier geldt dat het om enige ervaring gaat bij het herkennen van de metaalsoort. 

(geen) Corrosie

Edelmetalen worden niet, of nauwelijks aangetast door corrosie (oxidatie). Dat is één van de voornaamste redenen waarom edelmetalen voor sieraden worden gebruikt. Als u wel eens zilver of goud heeft gevonden in de bodem dan is het u waarschijnlijk wel opgevallen dat deze edelmetalen niet of nauwelijks waren aangetast. Het wel of niet oxideren ligt hier dus aan ten grondslag. 

Edelmetalen zijn;

We zullen eens een paar bekende metaalsoorten onder de loep nemen;

Goudmerken - wat betekent nou Karaat goud?

We leggen de vergelijking neer 'karaat diamant of karaat goud'.

Wat je moet weten als we het hebben over een karaat diamant of een karaat goud, is dat we bij een diamant spreken van 'karaat gewicht' en bij goud hebben we het over 'percentage goudgehalte'. Eén karaat diamant is dus erg goed, maar één karaat goud is dus slecht. Het is verwarrend maar het verschil is dat we bij edelstenen praten over karaatgewicht. Het gewicht wordt dan niet uitgedrukt in grammen maar in karaat. Eén karaat is dus hetzelfde als 0.2 gram.

Voorbeeld: we smeden een ring met voor de helft puur goud en de andere helft een ander materiaal. Dan is automatisch het goudgehalte 24 karaat : 2 = 12 karaat. Zo kun je aan het aantal karaat direct aflezen hoeveel puur goud er in een ring of ketting is verwerkt. In Nederland is 14 karaat zeer gebruikelijk. Dit is dan 14/24 puur goud, 18 karaat is 18/24 puur goud en 22 karaat is 22/24 puur goud. Uiteraard maakt dit de laatste het meeste waard als het alleen gaat om het goudgehalte. 

De Nederlandse Goudmerken

Goudmerken geven dus de hoeveelheid goud aan in een sieraad. Nu we karaat als eenheid gebruiken kunnen we deze ook omzetten in een percentage ( % ) goudgehalte. We stellen dus dat 24 karaat gelijk staat aan 100 %. Dat maakt dan dat 1 karaat gelijk staat aan 4,1666666667 % puur goud.

Met dit gegeven kunnen we de andere karaat-aanduidingen een percentage geven aan puur goud.

Die mooie merkjes die worden geslagen in een gouden ring geven dus het goudgehalte aan. Kijken we naar bovenstaande tabel en nemen 14 karaat goud. Dat is dan 58,5 %  puur goud en krijgt het goudmerk 585. Zo is 18 karaat goud 75 % puur goud en krijgt het merkje 750. Voor het gemak zet je na het tweede getal van het goudmerk een komma, en je hebt direct het percentage puur goudgehalte. 

Sommige verkopers maken slim gebruik van het feit dat er mensen zijn die denken dat een merkteken alleen aangeeft of een sieraad van goud is gemaakt. Deze verkopers geven dan in advertenties alleen aan dat het goud 333 gemerkt is. De koper heeft dan vaak niet door dat er maar een laag goudgehalte in het sieraad zit, en zou zomaar eens de hoofdprijs mogen betalen. 

Beneden Wettelijk Gehalte

BWG goud is de naam gegeven aan goud beneden de 14 karaat puur goud. Er wordt wel goud verkocht in Nederland van bijvoorbeeld 9 karaat. Meestal wordt dat verkocht door bepaalde winkelketens die hun oorsprong kennen in Duitsland. Zij mogen volgens Nederlandse wet dit alleen maar als goud verkopen als er expliciet vermeldt staat dat het om 9 karaat goud gaat. Er bestaat geen 9 karaat goudmerk in Nederland. 

Het lage goudgehalte heeft ook wel weer voordelen. Zo is het veel steviger en zal minder snel buigen of zijn vorm verliezen. Voor de mensen die wat minder geld te besteden hebben is dit goud uiteraard ook makkelijker bereikbaar. Of als je van veel sieraden houdt, dan kun je met een lager budget hier meer stuks van aanschaffen dan van de sieraden met een veel hoger aantal karaat. Het is hoe dan ook raadzaam bij het kopen van gouden sieraden om te kijken naar het goudmerk, en dan uiteraard te weten wat dit merk betekent en hoe het zich dan verhoud met de waarde van een sieraad.